16-11-2016

Symboliek kan ook teveel in iconen gelegd worden


     
Over kleuren op iconen hoeft niet geheimzinnig gedaan te worden. De iconenschilders hebben in de verschillende perioden nooit een zelfde betekenis aan kleuren toegekend, of zelfs helemaal geen. En we weten dus niet wat ieder met de kleuren bedoeld heeft, dus we mogen het er ook niet in leggen. Geen enkele autoriteit zegt dan ook iets over kleurensymboliek op iconen. Dan zou direct de weg openliggen voor tegenspraak: is rood nu de kleur van het lijden of van de warmte?
Een symbool is een teken dat naar een begrip verwijst. Het kruis symboliseert het lijden van Christus. De nimbus om het hoofd van de heiligen symboliseert hun verblijf in het koninkrijk Gods.
De specifieke iconografie, de beeldtaal, van de iconen is niet bijzonder ingewikkeld of uitgebreid, maar ligt ook niet voor de hand. Het kruis in de hand van heiligen, een tastbaar voorwerp, symboliseert hun marteldood om Christus' wil. De boekrol is het evangelie. De rode doek die over de daken ligt betekent dat de scène zich binnenshuis afspeelt. De hand met de ringvinger en de duim op elkaar is de zegenende hand. Johannes de Doper komt voor met vleugels, want hij is angelos = boodschapper óf engel.
Niet specifiek voor de iconen zijn de symbolen die iedereen wel begrijpt omdat wij ze ook hanteren: de lelie betekent zuiverheid. Ze zijn door de schildersboeken voorgeschreven en zouden beter attributen genoemd. kunnen worden. Zo hebben Christus en Maria een scepter en wereldbol, engelen en heiligen staf, zwaard of speer, Maria Magdalena kruikje, Panteleimon medicijnkist, Spiridon bijenkorf en Johannes de evangelist en Basilius schrijfstift bij zich. De roos is een attribuut van Maria, want zij is in de Akathistoshymne poëtisch zo aangeroepen.
De drie sterren der maagdelijkheid op het kleed van Maria, de vier letters ICXC die de zegenende hand van Christus uitbeeldt en de bekleding van het aardse c.q. hemelse in de blauwe en rode kleding van Maria en Christus, zij zijn algemeen aanvaarde symbolen in de iconografie geworden. Maar het is voorstelbaar dat de iconenschilders van voor 1950, toen de iconenboeken verbreiding kregen, hier niet aan gedacht hebben. Gewoon schilderkunstige oplossingen kunnen zulke dingen van meet af aan zijn geweest, zoals bijvoorbeeld het opvullen met ornamentjes van lelietjes en bolletjes van het witte kleedje van het Christuskind - zonder deze zou het witte kleedje wel erg oplichten tussen het donkerrood van zijn moeders kleed. Idem de afwisseling van de kleuren van Christus en Maria en de gouden sterren op het grote rode vlak van Maria’s kleed: schilderkunstige ingrepen.
Christus heeft echt op dit aardse paradijs gewandeld, niet in een ideeënwereld. Dus om enige symbolische betekenis toe te kennen aan planten, bomen, wateren, bergen, huizen, schepen, vissen, paarden en andere dieren, dat zou te ver gaan. Het zou goed zijn onze bronnen erbij te noemen en minder alles op iconen als symbool te duiden. Een door vroomheid geïnspireerd mens kan er van alles in zien, en vaak is het nog heel poëtisch ook, en lopen we er warm voor, maar dan is de uitleg alleen maar onze eigen persoonlijke mening, dus speculatie, met het gevaar van tegenspraak, of we citeren een ander (maar wie dan?).  De orthodoxe kerk beschouwt als vaste en waarachtige leer de bijbel, de uitspraken van de oecumenische concilies en die van de kerkvaders, dat zijn de leraren van de kerk. Dat zijn nog eens bronnen. 

05-09-2016

03-07-2016

Aan de directie van het Ikonenmuseum te Kampen

Mijne heren,
Trouw deel ik steeds een 50-tal folders uit die u mij voor elke nieuwe expositie toestuurt. Voor de expositie "Onorthodox. Een andere kijk op ikonen." ga ik dat echter niet doen.
Een vriend van mij, de beeldend kunstenaar Fons Heijnsbroek, wilde eens zijn abstracte gouaches ikonen gaan noemen, omdat het op de expositieplek van een confessioneel cursuscentrum (i.c. Ignatiushuis) beter zou staan.
U noemt op de folder het werk van Broszat ook ikonen. Van Broszat verbaast het me niks, hij lift mee met het prestige die iconen, als een sterk merk, in de wereld hebben. Het gebeurt geregeld, zie mijn vriend de kunstenaar.
Van het museum verwacht ik de grootste zorgvuldigheid in e n kennis van de complicaties van het gebruik van het woord ikoon... Want wat gaat er door voor icoon? Wat zouden de oosters-orthodoxe christenen als icoon beschouwen? Een afbeelding die ze bv. in de kerk kunnen vereren met een kus of een kaarsje o.i.d. Wat beschouwen de kunsthistorici en de woordenboeken als icoon? Een afbeelding uit het traditionele schilderingenarsenaal van de schildersboeken van de orthodoxe kerk. In de verste verte komt Broszats werk niet in aanmerking!
Broszat pleegt roofbouw op het woord ikoon. Is hebzucht zoals van talrijke andere schilders. Uw museum is er in gelopen.
met vriendelijke groet,
Jan Verdonk

Kopie naar het ikonenbulletin Eikonikon
Plaatsing op mijn blog iconenschool.blogspot.nl

17-05-2016

De iconen van september 2016

We zijn overeengekomen de volgende iconen in september 2016 te gaan schilderen:
1. De Zoetkussende Moeder Gods van Museum Petit Palais te Parijs
2. Sint Maarten van Petit Palais
3. De evangelist Johannes van Eufrosynos, Athos, 1543
4. De Vlucht naar Egypte van het Benaki-museum te Athene
5. De Zoetkussende Moeder Gods van Patmos
6. De (groene) Maria Magdalena van de Hermitage, Sint Petersburg
7. Maria Boodschap van Theofanes, Athos, 1543

25-03-2016

Nieuwsbrief 2016-1


Geachte lezer,                                                                                      Amsterdam, 15 maart 2016
De inhoud van deze nieuwsbrief is:
  1. Studiedag Griekse opschriften op iconen
  2. Vakantieschilderweken
  3. Wij zoeken een expositieruimte
  4. Onze drie boeken zijn te bestellen
  5. Polemiek over iconen
  6. Culturele iconenreis naar Athene in 2017

1. Op 2 april a.s is er een studiedag gewijd aan de Griekse opschriften op iconen.
   Noodzaak voor elke iconenschilder is het, iets van de opschriften te weten, want er zijn veel iconen waarvan de tekst is verdwenen.
Van u wordt vooraf gevraagd het Griekse alfabet te kunnen lezen in hoofd- en kleine letters, want dan gaat het begrijpen voor u zelf sneller. Bv. wat staat hier voor woord? TON XAPON TON ANTAMΩCAN. Of: Εις την σκηνην του Αβρααμ.
In ieder geval komt er wel een inleidend helpdeel Grieks om de algemeenheden te zien zoals de naam van Christus en de Moeder Gods.

Programma:
Helpdeel Grieks
Handtekeningen lezen
Uitspitten van enkele titels en schriftrollen (men kan ook zelf teksten aandragen, geef ze even door)
Lettertypes
Google gebruiken of de naslagwerken. We zijn nu bijvoorbeeld in de cursus het Gastmaal van Abraham en Jona aan het schilderen en oefenen in het zoeken van de bijbehorende opschriften. Ook doen we een Feestdagicoon.
We lezen één schriftrol integraal, die u thuisgestuurd krijgt.

   Tijden: 13.00-17.00 uur met uitloop tot 18.00 uur.
Locatie: Eerste Leliedwarsstraat 32, 1015 TA Amsterdam.
Kosten: € 25,- , contant op de dag zelf.
Koffie en thee inbegrepen. Neemt u evt. een boterham mee?
Laptop (plus verlengsnoer) of tablet met Wifi of smartphone indien mogelijk maar niet verplicht meenemen want we kijken ook op internet. Een camera is heel erg gewenst voor het opslaan van de bordteksten.
1 tablet is beschikbaar ter plekke en te reserveren. Er komt nog een dag, datum onbekend.
Reserveren voor deelname is gewenst.

2. Vakantieschilderweken.
Mijn enige schilderweek in 2016 is die in Klooster Steyl (L), 9-16 september 2016. Ik ga hier heen met onze zelfstandige schilders. Weet je niet of je in deze categorie valt, dan kun je het altijd vragen. Graag binnenkort mondeling of schriftelijk aanmelden!
Nelia Langeveld heeft 4 succesvolle zomercursussen gegeven op Kreta, in Denekamp en Chevetogne aan beginners en halfgevorderden, en zal nu van 18 tot 25 juli naar klooster Denekamp met beginners en halfgevorderden gaan. Ook leidt ze een weekendgroep bij haar thuis (met 12-rittenkaart). Haar emailadres is n.e.langeveld@online.nl.

3. Voor onze expositie-groep (http://www.iconenatelierverdonk.nl/students.html) zoeken wij een expositieruimte (in een kerk is ook heel welkom) voor 2 à 4 weken in de buurt van Amsterdam. Weet u iets, doet u dan alstublieft bericht?

4.  Te bestellen zijn nog steeds:
    SCHISMA. Geschiedenis en discussie op het concilie van Florence (1438-39) door Jan Verdonk. Met uitvoerige voetnoten en bibliografie. Een uitgave van Iconenatelier Verdonk, Amsterdam. ISBN 978-94-90799-01-4. 182 pagina's, linnen band, afmetingen 30 x 22 cm.
   Te verkrijgen door overmaking van € 40,00 (inclusief verzendkosten binnen Nederland) op mijn rekening, NL72INGB0007152086 ten name van J.Verdonk. Gelieve bij de "mededelingen" op de overschrijving te vermelden naar welk adres het boek moet worden verzonden, en het woord Schisma. De levertijd is vier weken.

   SYNOPSIS. Iconen van Jan Verdonk. Een uitgave van Iconenatelier Verdonk, Amsterdam. ISBN 978-94-90799-02-1. Te verkrijgen door overmaking van € 40,00 (inclusief verzendkosten binnen Nederland) op mijn rekening, NL72INGB0007152086 ten name van J.Verdonk. Gelieve bij de "mededelingen" op de overschrijving te vermelden naar welk adres het boek moet worden verzonden, en het woord Synopsis. De levertijd is vier weken.

   De brochure “De wijze Lessen van Meester Neoklis” is geniet, 26 pp., en te verkrijgen door overmaking van € 15,00 (inclusief verzendkosten binnen Nederland) op mijn rekening, NL72INGB0007152086 ten name van J.Verdonk. Gelieve bij de "mededelingen" op de overschrijving te vermelden naar welk adres het moet worden verzonden, en het woord Wijze Lessen. De levertijd is vier weken.

5. Voor wie de polemiek over iconen interesseert: op mijn blog staat een belangrijke “Open brief aan Eikonikon” van 19 december 2015 wegens een artikel op de website ervan, waarin aantoonbaar foute en achterhaalde informatie staat, (www.iconenschool.blogspot.com).

6. In mei 2017 ga ik met belangstellenden op een culturele iconenreis naar Athene. Het is    een reis met hotel en ontbijt. Met excursies, ontmoetingen en inleidingen. Tolk is Jan, duur is ongeveer 5 dagen. Het is vooral voor de iconenschilder, al wordt er niet geschilderd, en verder voor iedereen die de Griekse iconen in al hun facetten wil leren kennen. De prijs proberen wij onder de 1000 € te houden.

                       
U kunt zich eenvoudig van de maillijst af laten halen door dit mailtje terug te sturen met de tekst ”afmelden voor nieuwsbrief” in de onderwerp-balk. Excuus voor het feit dat u dit bericht ongewild of eventueel dubbel hebt gekregen.